نگاهی نوین به حفاظت شیرسنگی در محوطه قبرستان های تاریخی استان چهارمحال و بختیاری

شیرهای سنگی، یادمان های نمادینی هستند که روزگاری به وفور در گورستان های استان چهارمحال و بختیاری یافت می شدند، اما مدت زمانی است که در مقابله با مسائلی چون عوامل آسیب رسان بیرونی، انحراف و یا خارج شدن از بستر زمین و عوامل آسیب رسان انسانی چون سرقت، دچار تخریب شده اند. در بدو امر تنها راه حل حفاظتی می تواند انتقال این آثار از مکان اصلی خود، گورستان تاریخی، و درنتیجه دوری از همه ی عوامل آسیب رسان باشد. اما شیرهای سنگی نوعی از یادمان های تدفینی خاص گورستان های تاریخی منطقه هستند که برای قرارگیری در آن فضا آفریده شده و با فضای پیرامون خود همزیستی می کنند و خارج کردن آن ها از مکان اصلی و نصب در مکانی به غیر از جایی که در آن ساخته شده اند جایز نیست؛ مگر برای نجات یادمان و وقتی امکان نجات آن به هر صورت دیگری وجود نداشته باشد. بنابراین حفاظت اثر به نحو مطلوب مستلزم حفاظت فضای پیرامونی است که اثر در آن قرار گرفته است. اما چالش های موجود برای دستیابی به چنین اهدافی، می تواند شامل چگونگی حفاظت این آثار سنگی در فضای باز، استقرار شیرهای سنگی به گونه ای مطلوب در گورستان و چگونگی پی ریزی برنامه ی حفاظتی برای یک گورستان تاریخی باشد. این پژوهش به صورت میدانی با ارزیابی شرایط گورستان هایی که شیرهای سنگی را در خود جای داده اند و بررسی انواع سنگ های مورد استفاده، آسیب ها و منابع آنها انجام شده است که به دلیل زیاد بودن تعداد شیرها (بطورتقریبی صد عدد) و گورستان های موجود و نیز یکسان بودن انواع آسیب ها، تنها آسیب شناسی یک گورستان مطرح شده است. پس از مطالعات کتابخانه ای در خصوص راه های درمان سنگ، روش استحکام بخشی سنگ های کربناتی با استفاده از نانوذرات هیدروکسیدکلسیم به صورت عملی بررسی شده که نتیجه به دست آمده از این روش البته با درنظر گرفتن ملاحظات خاص خود نشان می دهد که می تواند رویکردی مناسب جهت استحکام بخشی سنگ های کربناتی باشد. استحکام بخشی با روش بیولوژیکی نیز به صورت تئوری بررسی شده و به صورت عملی تا مراحلی پیش رفته است اما این روش نیازمند بررسی بیشتری در مطالعات محلی کشورمان می باشد چراکه مقالات زیاد منتشرشده در این زمینه گویای کاربردی بودن روش مذکور می باشد. در ادامه با بررسی لزوم استقرار مناسب شیرهای سنگی، به ضرورت حفاظت شیرهای سنگی در گورستان تاریخی اشاره شده است. در پایان سایت پلان یکی از گورستان های تاریخی که در فصل اول به آن اشاره شده است همراه با جانمایی یک سری ملزومات حفاظتی که در پی بررسی شرایط و نیازهای گورستان در نظر گرفته شده است، نیز به عنوان تجربه ای جهت تهیه یک برنامه حفاظتی برای یک گورستان تاریخی (هرچند ساده و البته اجرایی) آمده است.